قرآن در رسوم ایرانی

آداب و رسوم هر ملت، بیانگر اندیشه و اعتقادات آن ملّت است.با نگاه و مطالعه در رسم های یک ملّت،می توان به پشتوانه فکری و اعتقادی آنها پی برد.

مردم هر سرزمینی امور اعتقادی و مقدس خود و نیز یاد عزیزان خود را در مراسمات و رسم های خود حضور می دهند و آن را با نام و یاد شخصی عزیز و با عظمت آغاز می کنند و هر یک از جزییات رسم ها و آیین های مهم خود را با یاد آن امر مهم و گرامی همراه می سازند.

برای نمونه در مراسم کلنگ زنی یک پروژه،آن را با یاد شخصیتی مهم از مفاخر ملی یا مذهبی آغاز می کنند و نام عزیزی را بر آن می نهند و برای افتتاح نیز از فردی مهم و گرامی دعوت می کنند تا با حضور او فعالیت آن شرکت یا مؤسسه شروع شود.

با ظهور اسلام در جامعه ایرانی و حضور آن در زندگی مردم، بسیاری از رسم های ایرانی،رنگ و بوی قرآنی به خود گرفت.قرآن به عنوان بابرکت ترین و مقدس ترین کتاب الهی و نیز به عنوان سازنده، جهت دهنده و اصلاح کننده همه رفتارها،آیین ها و سنت های مردمی، در اغلب آیین ها و رسومات ایرانیان حضور یافته و فضای بسیاری از این رسم ها را قرآنی کرده است.

با مطالعه در فرهنگ عامیانه مردم ایران در می یابیم که به خاطر علاقه فراوان ایرانیان به قرآن کریم، بسیاری از آیین ها و رسم های ایرانی، با حضور قرآن انجام پذیرفته و می پذیرد.این حضور به شکل های گوناگونی انجام می گیرد. در بعضی آیین ها، حضور نسخه ای از قرآن در آن مراسم، ضروری و اجتناب ناپذیر است و در برخی دیگر از مراسم ها،تلاوت آیاتی چند از قرآن کریم یا گشودن و نگریستن و تفأل به قرآن جزو برنامه های اصلی آن است.

ادامه نوشته

جنگ از منظر آيات و روايات

مذهب اسلام ، به عنوان يك دين كامل و جامع الهي ، با پديده ي جنگ و صلح به نحوي برخورد كرده است كه ارجحيت نظريات و ديدگاههاي وي بر ساير نظرات ، هويدا است . سخن حق در اين باب از آن اسلام است و ما پيروان اين دين آسماني ، بايد با شناخت صحيح احكام اسلامي در مورد جنگ و صلح ، برنامه هاي جامع اسلامي را تنظيم و هدايت كنيم . از آيات قرآن چنين استفاده مي شود كه پيامبران اديان آسماني براي حفظ موجوديت خود ، ناگزير به جنگ متوسل شده اند ، چرا كه آنها به مبارزه با ستمكاري ، شرك و ديگرانحرافهاي اعتقادي و ا جتماعي قيام كردند و بدون ترديد ، ستم پيشگان ، چشم ديدن آنان را نداشتند . پيامبران ناچار بودند براي حفظ درخت توحيد وعدالتي كه غرس مي كردند ؛ مبارزاتي در طول دوران رسالت خود ، داشته باشند و گرنه ، نهضت آنان به سرانجام نمي رسيد. گاهي براي برخي از جوامع بشري شرايطي به وجود مي آيد كه هيچ راهي جز توسل به جنگ براي آنها باقي نمي ماند. در اين صورت جنگ ، نه تنها غير انساني نيست؛ بلكه ترك آن جز ذلت چيز ديگري نمي باشد . دفاع از حقوق خويشتن ، در چنين شرايطي از نظر منطق و عقل و اسلام، واجب واز خواص حياتي هر موجود زنده است.
قرآن كريم درباره ي فلسفه جنگ ميان انسانها مي فرمايد :
« و لولا دفع الله الناس بعضهم ببعض لهدمت صوامع و بيع و صلوات و مساجد يذكر فيها اسم الله كثيرا و لينصرن الله من ينصره ان الله لقوي عزيز » .

ادامه نوشته

راه مهجوريت زدايي از قرآن

آيت الله جوادي آملي
« قرآن كريم » اعجاز جاويدان خاتم پيامبران و رحمت عالميان (ص)، منبع غني معارف ناب الهي و راهگشاي جميع مشكلات علمي و عملي جهان بشريت است.
صحيفه آسماني اسلام در عين قابل فهم بودن براي تمامي مخاطبان، برخوردار از عجيب ترين و پيچيده ترين مضامين است كه در سايه برقراري ارتباط معنوي با خداي سبحان به عنوان متكلّم اين كلام ملكوتي، انسان را به مقام منيع » مفسّر » حقيقي نائل مي سازد.
استاد علامه و مفسّر حكيم، حضرت آيت الله جوادي آملي (مدظلّه العالي) كه حيات علمي و عرفاني خويش را وامدار انس و الفت بي نظيرشان با قرآن كريم است، در مطلب حاضر به بررسي چگونگي « شناخت قرآن » پرداخته است .
قرآن آنقدر شيرين است كه درباره آن نه تنها انسان ها گفتند اين كتاب عجيبي است، حتّي جن هم اعتراف كرد كه: نّا سم عنا قرآناً عجباً. يهد ي لي الرّشد(1). و عجيب بودن آن به اين است كه آسان است براي تمام مراحل از بزرگسال و متوسط و كودك و هم با محتوا و با مغز است. هم نّا يسّرنا القرآن ل لذّ كر(2) است، هم سنلق ي عليك قولاً ثقيلاً (3) است. از آن جهت كه با محتواست، قول ثقيل است؛ از آن جهت كه دلپذير است، آسان است. لذا هيچ مطلبي در قرآن كريم نيست كه كسي نفهمد ! درس خوانده و درس نخوانده همه مطالب قرآن را مي فهمند. ولي آيات فراواني هست كه خواص را به زحمت مي اندازد. همان آيه در ضمن قصص و داستان ها نرم شد؛ ولي خود آيه براي خواص مشكل است !

ادامه نوشته

نقش ماههاي حرام در قوام جامعه

ماه مانند ساعت، روز و هفته، از تقسيم بندي هاي زمان است. زمان، بعدي از ابعاد چهارگانه موجودات مادي است؛ يعني افزون بر ابعاد درازا، پنها و ژرفا، بعدي ديگر به نام زمان وجود دارد. البته اين ابعاد چهارگانه ابعادي است كه بشر تاكنون توانسته بشناسد ممكن است ابعاد ديگري نيز براي موجودات مادي باشد كه تاكنون شناخته نشده است.
مسئله زمان، مسئله بشر است؛ زيرا زندگي او در اين بعد معنا و مفهوم مي يابد و فرصتي براي زندگي در دنيا دارد كه از آن به عمر ياد مي شود. سبك زندگي بشر در اين محدوده زماني، سبك زندگي ابديتي را براي او رقم مي زند كه از آن به زندگي اخروي ياد مي شود.
نويسنده در اين مطلب بر آن است تا گوشه اي از نقش زمان را در زندگي دنيوي بشر براساس آموزه هاي قرآن تبيين كند. اين بخش از زمان كه بدان پرداخته شده، ماه هاي چهارگانه حرام است كه در احكام اسلامي به آن توجه شده است.
¤ ¤ ¤
زمان در چارچوب ماه
مسئله زمان در فكر بشر، مسئله ديروز، امروز و فرداي اوست. اما آنچه در اينجا مراد است، زمان به معناي مقطعي از حركت و ماه به معناي مقطعي از زمان است. اين زمان (يك ماه) به دو روش شمسي و قمري محاسبه مي شود. روش شمسي يا خورشيدي نيازمند ابزارهاي دقيق علمي و پژوهشگران ماهر و خبره است، اما محاسبه براساس قمري به سادگي انجام مي گيرد. از اين رو خداوند در پنج آيه از آيات قرآني به گردش ماه به عنوان معيار محاسبه زمان اشاره مي كند. (توبه، آيه36؛ يونس، آيه5؛ اسراء، آيه12؛ بقره، آيه189؛ يس، آيه38) و همين اصطلاح نيز مراد ما از ماه هاي حرام و غيرحرام است.
ماه در آسمان
ماه تنها قمر زمين است. گردش ماه دور زمين در مدت 27 روز و 7 ساعت و 43 دقيقه و 25 ثانيه انجام مي گيرد. اين مدت را يك ماه نجومي مي نامند. فاصله زماني ميان يك هلال تا هلال بعدي ماه نيز به طور متوسط 29 روز و 12 ساعت و 44 دقيقه است. كه به آن يك ماه قمري مي گويند. (فرهنگ بزرگ گيتاشناسي، اصطلاحات جغرافيايي، ص 311)

ادامه نوشته

نقدى برتاریخ‏گذارى قرآن از دیدگاه برخى خاورشناسان (قسمت اول)

«تاریخ‏گذارى» دانشى است كه عهده‏دار تعیین زمان وقوع حوادث یا بیانگر تاریخ رخدادهاى تاریخى مى‏باشد. در این مقاله، «تاریخ‏گذارى قرآن» (Chronology of Quran) از دیدگاه خاورشناسان بررسى مى‏گردد. در دانش تاریخ‏گذارى قرآن، از تاریخ نزول وحى‏هاى قرآنى بر حضرت محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله بحث مى‏شود و این كار، فقط در خصوص قرآن كریم امكان‏پذیر است؛ زیرا سایر كتب آسمانى نزول دفعى داشته‏اند، ولى قرآن بر اساس مقتضیات و نیازهایى نازل مى‏شد كه به صورت تدریجى در دوران و محل زندگى پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله پدید مى‏آمد(1).گر چه برخى از خاورشناسان از تحقق یافتن چنین امر مهمّى مأیوس گشته‏اند یا عدّه‏اى دیگر از آنان راه رسیدن به چنین هدفى را منحصر در تعیین نوع سبك و شكل و لحن آیات و سوره‏ها دانسته‏اند، ولى به نظر مى‏رسد كه به رغم دشوارى چنین اقدامى، مى‏توان از طریق اشارات تاریخى در آیات قرآن به سیره و سنّت پیامبر و نیز با استفاده از روایات ترتیب نزول، به میزان قابل توجّهى به این آرمان بلند و هدف والا دست یافت.

ادامه نوشته

نقدى برتاریخ‏گذارى قرآن از دیدگاه برخى خاورشناسان (قسمت سوم )

رژى بلاشر (1900-1973م) از خاورشناسان فرانسوى است كه در شیوه پژوهش از نولدكه بهره جسته و تحت تأثیر او قرار گرفته است. مهم‏ترین اثر او مقدمه‏اى بر ترجمه قرآن است كه به وسیله دكتر محمود رامیار به زبان فارسى برگردانده شده و با نام در آستانه قرآن انتشار یافته است. در ترجمه بلاشر، سوره‏ها به ترتیب تاریخى قرار گرفته و تنها در چند نكته با ترتیب و طرح نولدكه تفاوت دارد و پیشنهاد او را درباره سه دوره مكّى كاملاً مى‏پذیرد، در ادامه مى‏گوید با توجّه به اینكه نه سیره پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله چنان كه محقّقان مسلمان تصویر كرده‏اند و نه آن طرحى كه مورخان غربى ترسیم نموده‏اند، هیچ كدام براى تقسیم‏بندى سوره‏ها از نظر ترتیب نزول زمانى آیات الهى، پایه‏اى مطمئن بنیان نمى‏نهند؛ از این رو، طبیعى است كه پژوهش باید به شیوه‏اى دیگر و بر اساس اصول دیگر تداوم یابد.

ادامه نوشته

نقدى برتاریخ‏گذارى قرآن از دیدگاه برخى خاورشناسان (قسمت دوم)

وى در ادامه پیرامون ویژگى سوره‏ها در مرحله نخست از دوران مكه این‏چنین دیدگاه خود را مطرح مى‏كند:

ویژگیهاى سوره‏ها در مرحله نخست از دوران مكه

«در سوره‏هاى مربوط به مرحله اول از وحى دوران مكّى، هیجان پیامبر، اغلب خود را با شدّت و حرارت فراوان نشان مى‏دهد. این هیجان و احساس به قدرى شدید بوده كه او نمى‏توانسته سخنان خود را با انتخاب مطرح كند، بلكه آن سخنان به صورت ناگهانى از زبان او لبریز و صادر مى‏شده‏اند.بسیارى از این گونه فرازهاى وحى، یادآور غیبگوییها و پیشگوییهاى كاهنان ملحدى است كه سبك آنها براى ما معلوم است؛ هر چند كه احتمالاً نمونه كاملاً معتبرى در دست نداریم. سوره‏هاى این مقطع از وحى، نظیر آن غیب‏گوییهاى كاهنان، هرگز طولانى نبوده، بلكه مركّب از جملاتى كوتاه هستند، ولى سجع‏ها به سرعت تغییر مى‏یابند.

ادامه نوشته

جلوهای دیگر از هنر خوشنویسی و كتاب آرائی. قرآن كریم در دوره صفوی

قدیر افروند ، شهاب شهیری موزه ملی ایران یكی از نسخ كلام الله مجید كه از جمله قرآن های زیبا و جامع ( از نظر هنر كتابت ، تذهیب و تجلید ) قرن دهم هجری محسوب می شود ، نسخه ای است كه به خط نسخ خوشی كتابت شده است . از ویژگی های این مصحف كلام الهی وقف نامه ای است كه براساس آن شاه طهماسب صفوی این قرآن را بر آستانه شیخ صفی الدین اردبیلی وقف كرده است .

با توجه به ظواهر امر و صفحه وقفنامه بعید به نظر میرسد این نسخه از ابتدا به نیت وقف كتابت شده باشد اما بالطبع زیبایی خط و آراستگی قرآن باعث جلب نظر شاه صفوی شده كه النهایه با وقفنامهای مفصل به خط رقاع بشرح زیر به مجموعه موقوفات منقول آستانه شیخ صفی پیوسته است:

ادامه نوشته